Denetim kavramı, literatürde genel olarak “bir ekonomik birim ya da döneme ilişkin bilgilerin, önceden belirlenmiş ölçütlere uygunluk derecesini araştırmak ve bu doğrultuda bir rapor düzenlemek amacıyla, bağımsız bir uzman tarafından gerçekleştirilen kanıt toplama ve değerlendirme süreci” olarak tanımlanmaktadır (Bozkurt, 1998: 23).
Başka bir ifadeyle, “denetim; ekonomik faaliyetler ve olaylara ilişkin ileri sürülen savlarla, kabul edilmiş ölçütler arasındaki uygunluğu nesnel biçimde incelemek ve elde edilen sonuçları ilgili paydaşlara aktarmak amacıyla uygulanan sistematik bir kanıt toplama ve değerlendirme sürecidir” (Erdoğan, 2006: 1).
Benzer bir biçimde Güredin (2014: 11), denetimi “iktisadi faaliyetler ve olaylara ilişkin iddiaların önceden belirlenmiş kriterlerle ne ölçüde uyumlu olduğunu araştırmak ve elde edilen sonuçları ilgili taraflara iletmek üzere tarafsız biçimde yürütülen, sistematik bir kanıt toplama ve değerlendirme süreci” olarak tanımlamaktadır.
Bu tanımların ortak noktası, denetimin bir süreç olduğu ve bu sürecin dinamik bir nitelik taşıdığıdır. Sürecin işleyişi; yeterli ve uygun kanıtların toplanması, bu kanıtların değerlendirilmesi sonucunda bir denetim görüşünün oluşturulması ve bu görüşün yazılı bir rapor aracılığıyla ilgili taraflara sunulması şeklinde ilerlemektedir. Tanımlarda vurgulanan bir diğer unsur ise, denetimin iktisadi faaliyetler ve olaylara yönelik olmasıdır. Bu da, denetimin özellikle işletmelerin finansal tabloları ve ekonomik işlemlerine ilişkin olduğu ve bu kapsamda hazırlanan raporların çeşitli paydaşlara bilgi sağlama amacı taşıdığı anlamına gelmektedir.
Sonuç olarak denetim, hem zorunlu hem de ihtiyari olarak gerçekleştirilmesi mümkün bir faaliyettir. Hataların ve hilelerin en aza indirilmesi, işletme faaliyetlerinin şeffaf şekilde yürütülmesi ve güven ortamının sağlanması açısından kritik bir rol oynar. Ayrıca, bireylerin ve kurumların daha sağlıklı kararlar alabilmesi açısından da denetim, karar destek mekanizması olarak işlev görmektedir. Bu yönüyle, sadece yasal bir zorunluluk değil; aynı zamanda kurumsal güvenliğin ve hesap verebilirliğin önemli bir aracı olarak değerlendirilmektedir.
Kaynaklar
Bozkurt, N. (1998). Muhasebe Denetimi, İstanbul, Alfa yayınları.
Erdoğan, M., (2006). Denetim Kavramsal ve Teknolojik Yapı, Ankara, Maliye ve Hukuk Yayınları.
Güredin, E., (2014). Denetim ve Güvence Hizmetleri, İstanbul, Türkmen Kitapevi.
Uzun, M. A. (2024). Bilgi Sistemleri Denetimi Yönetimi İçin Yazılım Geliştirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans dönem projesi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü].