Sistem Kavramı
Sistem, belirli bir amaca ulaşmak üzere birbiriyle ilişkili iki ya da daha fazla bileşenin bir araya gelmesiyle oluşan yapı olarak tanımlanır. Ackoff’a göre sistem, iki ya da daha fazla parçadan meydana gelen bir bütün olarak ele alınmaktadır (akt. Tecim, 2004: 82). Her sistem, kendisinden daha büyük bir sistemin parçası olan alt sistemlerden oluşur. Bir sistemin işleyişi, bu alt sistemler arasındaki işlevsel bağımlılıklar sayesinde gerçekleşir. Sistemler, yapılarına göre açık ya da kapalı olmak üzere iki gruba ayrılır. Açık sistemlerde, dış çevreyle bilgi ve materyal alışverişi söz konusuyken; kapalı sistemler çevreleriyle bu tür bir etkileşim içinde değildir (Tecim, 2004: 83).
Her sistem, girdiler, bu girdileri işleyen süreçler ve elde edilen çıktılardan oluşan bütünleşik bir yapıya sahiptir. Sistemlerin belirli bir varlık amacı vardır ve genellikle diğer sistemlerle etkileşim halindedirler. Bir sistem, dış çevresinden ya da başka sistemlerden girdi alır; bu girdiyi işleyip dönüştürerek mal ya da hizmet şeklinde çıktı üretir. Üretilen bu çıktı, yeniden çevreye veya diğer sistemlere girdi olarak döner. Bu temel işleyiş, bilgi sistemleri de dahil olmak üzere tüm sistem türleri için geçerlidir (Tecim, 2004: 84).
Şekil 1: Sistemin Unsurları
Kaynak: (Özyazılım, 2024).
Bir sistemin verimli ve etkili bir şekilde işleyebilmesi, alt sistemleri arasındaki etkileşimlerin sağlıklı bir biçimde gerçekleşmesine doğrudan bağlıdır. Sistem içerisindeki her alt sistem, kendi amaçlarını gerçekleştirirken, bağlı bulunduğu üst sistemin amaçlarını da göz önünde bulundurur. Alt sistemlerin bu amaçları başarıyla yerine getirmesi, bütün olarak sistemin etkin bir biçimde çalışmasını sağlar. Sistemde sağlıklı kararlar alınabilmesi için, her bir alt sistemin hem kendi iç çevresiyle hem de dış çevresiyle bilgi alışverişi içerisinde olması gereklidir (Moscove, akt. Özarslan, 2014, s. 65).
Bilgi Sistemleri Kavramı
Bilgi sistemleri, verilerin alınması, biçimlendirilmesi, anlamlandırılması, kaydedilmesi ve gerektiğinde tekrar erişilmesi gibi işlevleri yerine getiren ve hemen her sektörde faaliyet gösteren işletmeler tarafından kullanılan kurallar bütünüdür (Meral, 2016: 3).
Bir başka ifadeyle, bilgi sistemi; belirli amaçlara ulaşmak üzere, verileri karar vericiler için anlamlı bilgilere dönüştüren insan unsuru, yazılım ve yönetsel süreçlerden oluşan bir yapı olarak tanımlanabilir (Çelik ve Akgemici, 2010: 89). Bilgisayar destekli bilgi sistemleri aracılığıyla yürütülen bu süreçte bilgi akışı sağlanır; veriler işlenerek geçerli ve güvenilir bilgilere dönüştürülür, elde edilen bilgiler kaydedilir, depolanır ve gerektiğinde çeşitli kaynaklara aktarılır.
İşletme yöneticilerinin karar alma sürecinde karşı karşıya kaldıkları belirsizlik ve riskleri en aza indirebilmeleri, doğru ve güvenilir bilgiye ihtiyaç duydukları anda erişebilmeleri ile mümkün hale gelir; bu da ancak etkin bir bilgi akışıyla sağlanabilir. İşletme faaliyetlerinin sürdürülmesi ve operasyonel süreçlerin yönetilebilmesi için gerekli olan faydalı bilgiler, bilgi sistemleri aracılığıyla yürütülen işlemler sonucunda elde edilir.
Kaynaklar
Tecim, V. (2004). Sistem Yaklaşımı ve Soft Sistem Düşüncesi, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/211296, (20.05.2025).
Özarslan, D. (2014). Muhasebe Bilgi Sistemleri Denetimi. (Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Özyazılım. (2024). Sistemin unsurları. http://www.ozyazilim.com/ozgur/marmara/orgut/sistem.htm, (20.05.2025).
Meral, E. (2016). Türkiye’de Bilgi Sistemleri Denetimi Ve Kamu Gözetimi Kurumu’nun Bilgi Sistemleri Denetiminde Üstlendiği Misyon. (KGK Uzmanlık Tezi), Ankara.
Çelik, A. ve Akgemici, T. (2010). Yönetim Bilişim Sistemleri, Ankara, Gazi Kitabevi.
Uzun, M. A. (2024). Bilgi Sistemleri Denetimi Yönetimi İçin Yazılım Geliştirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans dönem projesi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü].
Uzun, M. A. (2024). Bilgi Sistemleri Denetiminde LLM Tabanlı Yapay Zekâ Denetçi Geliştirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans dönem projesi, Hoca Ahmet Yesevî Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi]