İç kontrol, günümüz iş dünyasında sıklıkla karşımıza çıkan ve tüm dünyaca kabul görmüş bir kavramdır (Sabuncu, 2017). İç kontrol, işletme faaliyetlerinin yasalar ve düzenlemeler çerçevesinde yürütülmesini, finansal raporlamanın güvenilirliğini ve faaliyetlerin etkinliğini sağlamak amacıyla geliştirilen, yöneticiler ve çalışanlar tarafından sürdürülen bir yönetim sürecidir. Bu sistem, işletmenin belirlenen hedeflerine ulaşmasında yeterli güveni sağlamak üzere yapılandırılmıştır (Dağlı, 2000).
İç kontrol sisteminin temel amaçları arasında; faaliyetlerin düzenli, etik kurallar çerçevesinde ve kaynakların etkin, verimli şekilde kullanılmasını sağlamak; yasal düzenlemelere uygunluğu temin etmek; kamu kaynaklarının korunması ve hesap verebilirliğin gereklerini yerine getirmek yer almaktadır (Arcagök & Erüz, 2006, akt. Akyel, 2010).
Bunun yanı sıra, kurumun genel hedeflerine ulaşıp ulaşamadığına dair makul bir güvence sağlamayı amaçlayan iç kontrol sistemi; kontrol ortamı, riskin değerlendirilmesi, kontrol faaliyetleri, bilgi ve iletişim ile izleme olmak üzere beş temel bileşenden oluşmaktadır. Etkin bir iç kontrol sürecinin işleyebilmesi için öncelikle kurum hedeflerinin açık şekilde tanımlanması gerekmektedir (INTOSAI GOV 9100, 2004, akt. Akyel, 2010).
İç kontrol sürecinde yaşanan eksikliklerin tespit edilerek üst yönetime iletilmesi, bağımsız denetim faaliyetlerinin temel unsurlarından biridir (Kamu Gözetimi Kurumu, 2019). Türkiye Denetim Standartları kapsamında iç kontrol eksikliği; mevcut bir kontrolün, finansal tablolardaki hataları zamanında önleyememesi ya da tespit edip düzeltememesi veya gerekli bir kontrolün hiç bulunmaması durumu olarak tanımlanmaktadır. Öte yandan, denetçinin mesleki değerlendirmesiyle, yönetimin özellikle bilgilendirilmesini gerektirecek derecede ciddi olan eksiklikler ise “önemli iç kontrol eksiklikleri” olarak nitelendirilmektedir (Kamu Gözetimi Kurumu, 2019).
Sıklıkla iç denetim ile karıştırılan iç kontrol, işlevsel açıdan birbirini tamamlayan ancak farklı amaçlara hizmet eden sistemler olarak görülebilir.
İç kontrol, risklerin en aza indirilmesi amacıyla gerekli kontrol mekanizmalarının tasarlanması ve etkin biçimde uygulanmasını kapsarken; iç denetim, bu kontrol süreçlerinin yeterliliğini ve etkinliğini değerlendirerek yönetime nesnel bilgiler sunmakta, mevcut sistemlere ilişkin öneriler geliştirmektedir (Sabuncu, 2017).
Kaynaklar
Sabuncu, B. (2017). İŞLETMELERDE İÇ DENETİM VE İÇ KONTROL İLİŞKİSİ. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 18(2), 161-174.
Dağlı, M. K. (2000). Aracı kurumlarda iç kontrol sisteminin önemi ve iç kontrol sisteminin etkinleştirilmesi (Yeterlik Etüdü). Sermaye Piyasası Kurulu, Aracılık Faaliyetleri Dairesi.
Kamu Gözetimi Kurumu. (2019). Bağımsız Denetim Standardı 265: İç kontrol eksikliklerinin üst yönetimden sorumlu olanlara ve yönetime bildirilmesi.
Akyel, R. (2010). Türkiye’de İç Kontrol Kavramı, Unsurları ve Etkinliğinin Değerlendirilmesi. Yönetim Ve Ekonomi Dergisi, 17(1), 83-97.
Akyel, D. R. (2010). YÖNETİMDE İÇ KONTROL, İÇ DENETİM VE DIŞ DENETİM FONKSİYONLARININ BİRBİRLERİ İLE İLİŞKİLERİ VE TÜRK KAMU YÖNETİMİNDE UYGULANMALARININ DEĞERLENDİRİLMESİ. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(3), 1-21.