Denetim, farklı sektör ve alanlarda çeşitli amaçlarla uygulanan, ancak temelde belirli ilkelere dayalı olarak yürütülmesi gereken bir faaliyettir.
Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsü (IIA), iç denetimin temel ilkelerinin her şeyden önce somut bir iç denetim etkinliğini temsil ettiğini belirtir. Bu ilkelerin hem mevcut olması hem de birbiriyle uyum içinde çalışması, iç denetimin en yüksek verimliliğe ulaşmasını sağlar.
IIA tarafından temel ilkeler;
- Dürüstlük,
- Yeterlilik ve gerekli mesleki özen,
- Objektiflik ve bağımsızlık,
- Kurum hedefleri, stratejileri ve riskleri ile uyumluluk,
- Uygun ve yeterli kaynak,
- Kalite ve sürekli iyileştirme,
- Etkili iletişim,
- Risk bazlı güvence sağlama,
- Anlayışlı, proaktif ve geleceğe odaklı,
- Kurumsal gelişime teşvik,
olarak tanımlanmıştır (The Institute of Internal Auditors [IIA], n.d.).
Uluslararası Standartlar Teşkilatı (ISO) ise ISO 19011:2018 Yönetim sistemlerinin denetimine ilişkin kılavuzunda denetimin temel ilkeleri için;
- Dürüstlük,
- Adil sunum,
- Mesleki özen,
- Gizlilik,
- Bağımsızlık,
- Kanıta dayalı yaklaşım,
- Risk tabanlı yaklaşım,
tanımlarını kullanmıştır (International Organization for Standardization, 2018).
Uluslararası Sayıştaylar Örgütü (INTOSAI) tarafından yayımlanan ISSAI 100 standardı, kamu sektörü denetimlerinin temel ilkelerini aşağıdaki şekilde belirtmiştir;
- Etik ve bağımsızlık,
- Mesleki yargı, gerekli özen ve şüphecilik,
- Kalite kontrol,
- Denetim ekibinin yönetimi ve becerileri,
- Denetim riski,
- Önemlilik,
- Belgelendirme,
- İletişim (Sayıştay, 2019).
Bu ilkeler, kamu kaynaklarının etkin, verimli ve yasalara uygun kullanımını denetlemek amacıyla oluşturulmuştur (Sayıştay, 2019).
Denetimler hangi alanda uygulanırsa uygulansın, belirli ilkeler etrafında şekillenmesi, güvenilirlik ve kurumsal gelişim açısından önemli bir gereklilik olmakla birlikte, bu ilkeler, denetimi sadece biçimsel bir zorunluluk olmaktan çıkarıp, anlamlı ve daha işlevsel bir süreç haline getirir.
Kaynaklar
The Institute of Internal Auditors. (n.d.). Core principles for the professional practice of internal auditing. https://www.theiia.org/en/standards/what-are-the-standards/core-principles
Türkiye İç Denetim Enstitüsü. (n.d.). Ana prensipler. https://www.tide.org.tr/page/25/Ana-Prensipler
International Organization for Standardization. (2018). ISO 19011:2018 – Guidelines for auditing management systems.
Sayıştay. (2019). ISSAI 100: Kamu sektörü denetiminin temel ilkeleri / Fundamental principles of public-sector auditing (Çift dilli sürüm). Uluslararası Yüksek Denetim Kurumları Teşkilatı (INTOSAI). https://sayistay.gov.tr/files/2187_ISSAI%20100%20-%20KAMU%20SEKT%C3%96R%C3%9C%20DENET%C4%B0M%C4%B0N%C4%B0N%20TEMEL%20%C4%B0LKELER%C4%B0%20(T%C3%BCrk%C3%A7e%20ve%20%C4%B0ngilizce).pdf